3 KASIM TEK SAĞLIK GÜNÜ BASIN AÇIKLAMAMIZ


Zoonoz Hastalıklar; Hayvanlardan insanlara bulaşabilen hastalıklara genel olarak verilen isimdir.

Tek sağlık konsepti ise; Hayvanlardan insanlara bulaşabilen ve küresel halk sağlığını tehdit eden zoonotik bulaşıcı hastalıkların kontrolünde, antibiyotik direnci ile mücadelede ve gıda güvenirliğinin sağlanmasında tıp doktorları, veteriner hekimler ve diğer sağlık personelinin bir arada çalışması gerekliliğini belirten bir kavramdır.

Dünya tarihine bakıldığı zaman en önemli felaketler arasında salgın hayvan hastalıkları ve zoonoz hastalıkları da sayabiliriz. 17.yy da Avrupa ülkelerinin yaşadığı insanlardaki veba salgını neredeyse 200 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. 18. yy da yaşanan Sığır Vebası salgını, tarım ve ekonomiyi çalışamaz hale getirmiştir.

Yine tüm dünyada yakın zamanlarda yaşanan Afrika başta olmak üzere diğer kıtalarda da görülen; Ebola, Sars, Mers, H5N1, H1N1, Zika, Nipah, KKKA ve Kuş Gribi gibi birçok zoonoz hastalık yanında Çinde başlayarak giderek büyük bir tehdit oluşturarak dünyaya yayılan Corona Virus salgını küresel tehdit haline gelmiş ve insanlığı her anlamda etkilemektedir.

Zoonoz hastalıklar ile ilgili yapılan araştırmalarda Dünya üzerinde her yıl 2.5 milyar vaka görüldüğü ve 2.7 milyon insanın zoonotik hastalıklardan öldüğü tahmin edilmektedir. İnsanlarda görülen hastalıkların yüzde 61’i hayvansal kökenli bunların da % 75’inin yeni veya yeniden önem kazanan zoonoz hastalıklar olduğu, gıda kaynaklı hastalıkların % 90’ından fazlasının hayvansal gıdalardan kaynaklandığı dikkate alındığında zoonoz hastalıklar giderek artan bir öneme kavuşmaktadır. Sağlık Bakanlığı’nın tehlikeli görüp ihbarını mecbur kıldığı hastalıkların yarıdan fazlasını hayvanlardan insanlara bulaşan zoonoz hastalıklar oluşturmaktadır. Dünyada biyoterörizm ve biyolojik silah üretimi amacıyla kullanılan biyolojik etkenlerin %70’ten fazlası hayvansal kökenlidir.

Veteriner hekimlerin, zoonotik hastalıklarla mücadelede ve gıda güvenliğindeki rollerinin giderek daha iyi anlaşılması; bu meslek grubuna özellikle etyoloji-epidemiyoloji (Hastallık etkenlerindeki değişkenlikler ve hastalıkların seyrindeki değişiklikler )alanında yeni sorumluluklar da yüklemiştir. Veteriner halk sağlığı kavramı bugün, insan, hayvan ve çevre sağlığını kapsayan Tek Tıp – Tek Sağlık – Tek Dünya yaklaşımının en önemli kavşaklarından birini oluşturmaktadır.

 Günümüzde, Tek Tıp, Tek Sağlık konsepti çerçevesinde tüm tıp meslek gruplarınca aynı ortak amaç için işbirliği içinde çalışılması zorunludur. Her iki alanda görev yapmakta olan tüm sağlık çalışanlarının birikim ve becerilerini ortak bir potada eritebilecekleri alt yapı mutlaka oluşturulmalıdır.

Bilinen zoonoz hastalıklar arasından brusella, şarbon, salmonelloz,  tüberküloz, kuduz, H1N1 gibi Bakteriyel ve viral zoonozlar yanında paraziter zoonozlar da vardır. Bunlar arasında kist hidatik, uyuz, Toksoplazma ve iç parazitler sayılabilir. Dünyada her 10-15 dakikada bir kişinin kuduzdan yaşamını kaybetmesi, yılda yaklaşık 1.5 milyon kişinin tüberkülozdan ölmesi ve gelişmekte olan ülkelerde insan bruselloz vakalarının yüksek oranda seyretmesi zoonotik hastalıkların önemini ve kontrolünde veteriner ve beşeri hekimlerin birlikte çalışmalarının gerekliliğini açıkça ortaya koymaktadır. Ayrıca, önemli bakteriyel etkenlerin tüm dünyada yaygın olarak kullanılan antibiyotiklere karşı geliştirdikleri çoklu direnç sorunu dikkatle takip edilmesi gereken ortak küresel tehditlerden biridir

İnfeksiyon hastalıklarının değişen epidemiyolojisi ve buna neden olan global faktörler dikkate alındığında, halk sağlığı hizmetlerinin multidisipliner bir alan olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Hayvan sağlığının güvence altında olmadığı bir dünyada insan sağlığını, gıda güvenliğini ve çevre sağlığını temin etmek de mümkün değildir.

Tüm dünyada insanların yaşamak, fiziksel ve mental gelişimi sağlamak için yeterli gıdaya ulaşmaları ve gıdaların sağlık yönünden güvenli olması, devredilemez ve ertelenemez temel hak olarak  görülmektedir. Dünya gıda üretimi,6 milyarı aşan nüfusu rahatlıkla besleyecek kaynaklara sahip olmasına karşın, çeşitli faktörlere bağlı olarak günümüzde gelişmekte olan çoğu Asya ve Afrika ülkelerindeki 800 milyondan fazla insan açlık ve yetersiz beslenme ile karşı karşıya bulunmaktadır. Zoonotik hastalıklara ilişkin mevcut durum ve projeksiyonlar lokal, bölgesel ve küresel bazda insan sağlığının güvence altına alınmasında, hayvan sağlığının ve bunun önemli bir parçası olan gıda güvenliğinin büyük öneme sahip olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Bu manada özellikle zoonoz hastalıkların insan sağlığını, hayvan sağlığını, ekonomiyi, sağlıklı gıdaya erişime vereceği zararların ne kadar küresel boyutta olduğu dikkatlice değerlendirilmelidir. Hükümetlerce bu konuya en önemli stratejik eylem planı içerisinde yaklaşılmalıdır. Tarım ve Sağlık Bakanlıkları arasında tek sağlık konseptine uygun etkin bir sistem oluşturulmalı aynı zamanda Tarım bakanlığında etkin bir Veteriner İşleri Genel Müdürlüğü ile Sağlık Bakanlığı bünyesinde aktif ve güçlü bir; Veteriner Halk Sağlığı birimi kurulmalıdır.

                                                                               Seyit Sami KARYAĞDI

                                                                                                                                                                                                            Uzman veteriner Hekim

                                                                                                                                                                                                           Tokat VHO Oda Başkanı

Yorumlar